Drabina kariery to przeszłość? Czas na rzekę i plac zabaw!
Tradycyjna metafora drabiny kariery, z jej jednym, z góry narzuconym kierunkiem – w górę – przestaje pasować do dynamiki dzisiejszego świata pracy. Czas na nowe, bardziej elastyczne i kreatywne podejście do rozwoju zawodowego. Poznaj inspirujące koncepcje "rzeki" i "placu zabaw" kariery, które pozwolą Ci zdefiniować sukces na własnych zasadach.
- Tradycyjny model "drabiny kariery" to przestarzała metafora, która ogranicza postrzeganie rozwoju zawodowego wyłącznie do linearnego awansu w górę w ramach jednej hierarchii.
- Metafora "rzeki kariery" proponuje bardziej elastyczne podejście, w którym ścieżka zawodowa może zmieniać kierunek, napotykać przeszkody i łączyć się z innymi, a celem jest dotarcie do szerokiego "oceanu" możliwości.
- Koncepcja "zawodowego placu zabaw" promuje eksplorację, ciekawość i podejmowanie decyzji w oparciu o aktualne szanse i zainteresowania, zamiast trzymania się jednego, z góry ustalonego planu.
Jeśli masz już trochę dość metafory „drabiny kariery”, ten artykuł jest właśnie dla Ciebie. Myślenie o swojej karierze jak o niekończącej się drabinie, po której musisz nieustannie wspinać się w górę, jest naprawdę męczące. A jeśli „uda Ci się” dotrzeć na szczyt – co wtedy? Co, jeśli po osiągnięciu celu poczujesz tylko pustkę? „Drabina kariery” jest opisywana jako „sekwencja coraz wyższych stanowisk, które można osiągnąć w trakcie kariery zawodowej, wyobrażana jako wspinaczka w kierunku większej odpowiedzialności i sukcesu finansowego.” Ale czy to jedyna droga?
Czym jest tradycyjna drabina kariery i dlaczego już nie działa?
Ponieważ idea drabiny jest prawdopodobnie wszystkim znana, przeanalizujmy kilka typowych przykładów jej działania w hierarchicznej organizacji pracy:
- Zdobywasz tytuł licencjata lub formalne wykształcenie w określonej dziedzinie i poruszasz się w karierze „w górę” poprzez awanse i rosnącą odpowiedzialność.
- Zaczynasz od stanowiska początkowego w nowej branży i podnosisz kwalifikacje, aby przejść na „kolejny szczebel” w swojej karierze, ekspertyzie i stanowisku.
- Przez całą karierę porywasz się od stanowiska początkowego do najwyższego szczebla.
- Podążasz czyjąś utartą ścieżką i korzystasz z jego wskazówek, aby osiągnąć podobną pozycję.
Jeśli to brzmi znajomo, to dlatego, że „drabina kariery” jest bardzo tradycyjnym podejściem do ścieżki zawodowej i rozwoju. Głównym problemem jest to, że oferuje ona tylko jeden kierunek – w górę. Ta metafora zyskała na popularności w latach 60. XX wieku. Całemu pokoleniu pracowników biurowych mówiono, że droga do sukcesu to ciężka praca, wspinaczka i (metaforycznie) wchodzenie na głowy tym, którzy próbują pokonać tę samą drabinę. Ludzie ciężko pracowali, awansowali, ale płacili za to swoją cenę. W 1968 roku Laurence J. Peter przedstawił „Zasadę Petera”, która spopularyzowała ideę, że wszyscy jesteśmy awansowani aż do osiągnięcia swojego poziomu niekompetencji. Mówiąc prościej? Hierarchia kariery oparta na wspinaczce po drabinie działa świetnie, dopóki nie przestaje działać.
Każda z nas, która dziś realnie buduje swoją karierę, wie, że najczęściej jest ona kręta. Twoja doskonała praca, rozwinięte umiejętności techniczne i rozwój zawodowy niekoniecznie muszą przekształcić się w awans na wyższe stanowisko w Twojej organizacji, abyś czuła się „kobietą sukcesu”. Powtórzmy to. Kolejny poziom Twojej kariery może nie znajdować się nad Tobą. Swój rozwój zawodowy możesz wykorzystać, przenosząc umiejętności do zupełnie nowej branży, w nowym kierunku, a może nawet wracając na stanowisko początkowe. Najważniejsze – ustalić, co sukces oznacza właśnie dla Ciebie. Zamiast nieustannie wpatrywać się w następny szczebel powyżej, pomyśl, jak Twoja kariera mogłaby poruszać się na boki, horyzontalnie, w lewo, w prawo, a nawet do tyłu. Porozmawiajmy o „rzece kariery” i „zawodowym placu zabaw” jako alternatywach dla starych, skrzypiących drabin. Niezależnie od Twoich obecnych celów zawodowych, oto jak możesz otworzyć się na nowe spojrzenie na swój rozwój zawodowy.
Alternatywa nr 1: Rzeka kariery – płynąć z prądem (i tworzyć własny nurt)
W 2021 roku dziennikarka i konsultantka Bridget Thoreson rzuciła wyzwanie zorientowanej na wspinaczkę idei drabiny kariery i zaproponowała alternatywę. Zamiast poruszać się od szczebla do szczebla, zaprosiła swoich obserwatorów na Twitterze, by wyobrazili sobie karierę jako rzekę. Celem rzeki kariery jest ostateczne dotarcie do oceanu – „kwitnącego, szeroko otwartego ekosystemu, zasilanego przez inne rzeki, które można eksplorować”.
Jak nawigować po rzece kariery: Według rad B. Thoreson, oto jak płynąć rzeką kariery:
- Postaw sobie cel dotarcia do oceanu.
- Gdy Twoja rzeka kariery napotyka przeszkody, znajdź sposób, by je opłynąć lub przedrzeć się przez nie.
- Patrz na innych, płynących swoimi rzekami, jak na partnerów, a nie wrogów. Zaproś ich do dołączenia do Twojej rzeki, zamiast wspinać się po ich głowach w drodze na kolejny szczebel.
- Używaj swojej rzeki kariery, aby zasilać ekosystem, zamiast dalej wspinać się po samotnej drabinie.
- Patrz na wszystkie zakręty i zmiany kierunku jak na część podróży, a nie porażki.
- W przeciwieństwie do „utknięcia” na drabinie kariery, rzeka kariery zawsze płynie, nawet jeśli powoli.
- Wreszcie, przewrócona drabina kariery jest zepsuta. A rzeka kariery staje się wodospadem – i płynie dalej.
Dlaczego rzeka kariery działa lepiej niż drabina? Pozwala odrzucić ideę liniowej ścieżki kariery. Zamiast tkwić w linearnym postępie, oferuje możliwość „płynięcia z prądem” lub, co lepsze, stworzenia nowego nurtu, który Ci odpowiada. Rzeka kariery pozwala pracownikom tworzyć bardziej elastyczną ścieżkę, ucząc się nowych kompetencji, budując nieoczekiwane partnerstwa i eksplorując powiązane dziedziny.
Alternatywa nr 2: Zawodowy plac zabaw – odkrywaj i eksperymentuj
Kiedy ostatni raz wisiałaś na drabinkach na placu zabaw? A może, jeśli masz dzieci w wieku placu zabaw lub krewnych, kiedy ostatni raz obserwowałaś dziecko bawiące się na nim? To fascynujący widok. Dzieci w jaskrawych ubraniach wspinają się na najwyższy punkt, zjeżdżają ze zjeżdżalni, wspinają się na konstrukcje – i powtarzają wszystko od nowa. Nie ma żadnego wielkiego planu. Nie ma żadnego wielkiego celu. Są na placu zabaw, aby odkrywać – i to właśnie robią. Wyobraź sobie takie podejście do swojej kariery.
W swoim bestsellerze „Włącz się do gry” (Lean In), Sheryl Sandberg przedstawiła ideę zawodowego placu zabaw zamiast drabiny kariery. Przypisując tę ideę Pattie Sellers, Sandberg zainspirowała wszystkich do powrotu na „plac zabaw” i nawigowania swoją karierą w bardziej elastyczny sposób.
Jak nawigować po zawodowym placu zabaw: Pierwszą zasadą zawodowych placów zabaw jest to, że prawie nie ma zasad! Jak na prawdziwym placu zabaw, jest tu stosunkowo mało reguł. Najlepsze sposoby poruszania się po zawodowym placu zabaw są dla każdego inne – i mogą zmieniać się codziennie. Magia tkwi w odrzuceniu idei o sztywnej, jasnej drodze do sukcesu. Według Pattie Sellers, oto jak się bawić:
- Myśl szeroko o możliwościach zawodowych.
- Rozwijaj widzenie peryferyjne.
- Skacz w kierunku możliwości po lewej… lub po prawej stronie.
W przeciwieństwie do drabiny kariery czy rzeki kariery, plac zabaw nie jest skoncentrowany na jednym konkretnym celu. Nie wspinamy się w górę ani nie szukamy oceanu. Zamiast tego, zawodowy plac zabaw pozwala podejmować decyzje „tu i teraz”, które zmieniają Twój kurs. Najważniejsze – być otwartą na zmianę kursu!
Wypróbowanie zawodowego placu zabaw nie oznacza, że będziesz podejmować szalone decyzje jak trzylatek wiszący do góry nogami na huśtawce. Twoje decyzje wciąż są przemyślane i strategiczne. Jednak zamiast opierać je na bezpieczeństwie i „zasadach”, opierają się na ciekawości, elastyczności i odporności. To otwiera drzwi Twojej kariery na nowe możliwości, których być może nawet sobie nie wyobrażałaś.
Drabina, rzeka czy plac zabaw? Wybierz swoją drogę
Nawigując po swojej karierze, być może drabina kariery pasuje Ci najlepiej. Jeśli Twoja obecna praca jest krokiem na Twojej zaplanowanej ścieżce, wspaniale! Ale jeśli czujesz się przytłoczona hierarchiami, opisami stanowisk, poziomami wynagrodzeń, być może warto wypróbować rzekę lub plac zabaw. Cokolwiek wybierzesz, wiedz, że to zawsze Ty kontrolujesz, co sukces oznacza dla Ciebie i Twojego życia.