Łuszczyca: zrozum, lecz i żyj pełnią życia

Łuszczyca to przewlekła choroba skóry, dotykająca około 3% populacji Europy Zachodniej. Choć może przysparzać wielu niedogodności i niepokoju, ważne jest, aby wiedzieć, że współczesna medycyna oferuje różnorodne sposoby jej kontrolowania i łagodzenia objawów. Ten artykuł pomoże Ci lepiej zrozumieć tę przypadłość i pokaże, jak mimo niej czerpać z życia pełnymi garściami.

Jakie są przyczyny łuszczycy?

Wydaje się, że łuszczyca to choroba, do której rozwoju potrzebna jest pewna predyspozycja genetyczna – zidentyfikowano kilka, a może nawet do 15 genów, które mogą mieć na to wpływ. Najsilniejszy związek zaobserwowano z genem HLA-Cw6, choć sam w sobie nie jest on uważany za bezpośredni „gen łuszczycy”. Niemniej jednak, geny to nie jedyna przyczyna. Doskonale ilustrują to obserwacje bliźniąt jednojajowych: jeśli jedno z bliźniąt choruje, u drugiego choroba pojawia się tylko w około 70% przypadków, a nie w 100%, jak byłoby, gdyby wszystko zależało wyłącznie od genetyki. Wcześnie pojawiająca się łuszczyca częściej wiąże się z historią choroby w rodzinie niż ta, która rozpoczyna się w późniejszym wieku (50-60 lat).

Jeśli w rodzinie występowała choroba, jakie jest ryzyko dla dzieci?

Jeśli jedno z rodziców choruje na łuszczycę, prawdopodobieństwo, że u dziecka rozwinie się ta przypadłość, wynosi około 10%. Prawdopodobieństwo to wzrasta do 50%, jeśli na łuszczycę chorują oboje rodzice.

Co może wywołać lub zaostrzyć łuszczycę?

Nawet przy posiadaniu predyspozycji genetycznych, łuszczyca może się nie pojawić lub jej objawy mogą nasilić się pod wpływem pewnych czynników:

• Urazy skóry (przypadkowe lub chirurgiczne).
• Infekcje, zwłaszcza paciorkowcowe zapalenie gardła.
• Niektóre leki (np. lit, niektóre leki przeciwmalaryczne).
• Spożywanie alkoholu i palenie tytoniu.
• Przeżycia emocjonalne, stres.
• Światło słoneczne (w niektórych przypadkach może wywołać lub pogorszyć stan).
• Zakażenie wirusem HIV.

Jakie zmiany zachodzą w skórze podczas łuszczycy?

Łuszczyca jest zaburzeniem zapalnym, dlatego w miejscach zmian skórnych zawsze widoczne jest zaczerwienienie, często wyraźnie odgraniczone. Zmiany mogą zaczynać się jako małe grudki (papule) i rozszerzać się w większe blaszki, pokryte srebrzystymi łuskami (z wyjątkiem fałdów skórnych, gdzie skóra pozostaje wilgotna i błyszcząca). Częstym objawem jest świąd o różnym nasileniu. Badania histologiczne wykazują pogrubienie naskórka i nagromadzenie komórek zapalnych (limfocytów T, neutrofili) w skórze. Uważa się, że limfocyty T są najwcześniejszą zmianą, wywołującą całą kaskadę zapalną.

Czy łuszczyca u każdego wygląda tak samo?

Nie, łuszczyca może objawiać się bardzo różnie u różnych osób, w różnych miejscach ciała, a nawet zmieniać się u tej samej osoby z biegiem czasu. Główne postacie to:

• Łuszczyca plackowata: Najczęstsza postać. Czerwone, wypukłe, wyraźnie odgraniczone blaszki, pokryte białawymi łuskami. Najczęściej na łokciach, kolanach, dolnej części pleców, owłosionej skórze głowy (tutaj łusek może być szczególnie dużo).
• Łuszczyca fałdów skórnych (odwrócona): Atakuje fałdy skórne (pachy, pachwiny, okolice narządów płciowych). Skóra jest czerwona, błyszcząca, bez łusek. Mogą pojawić się pęknięcia.
• Łuszczyca kropelkowata: Nagle pojawia się wiele małych, czerwonych, łuszczących się zmian, przypominających krople deszczu. Często występuje u dzieci i młodzieży po infekcji paciorkowcowej. Może ustąpić samoistnie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.
• Łuszczyca dłoni i stóp: Skóra w tych miejscach jest bardzo gruba, może być mniej czerwona, charakterystyczne jest pękanie. Trudniejsza do zdiagnozowania, jeśli nie ma zmian w innych miejscach.
• Łuszczyca owłosionej skóry głowy: Częsta postać, objawiająca się łuszczącymi się obszarami, czasami wyczuwalnymi nierównościami skóry. Wypadanie włosów jest rzadkie.

Czy istnieją inne, nietypowe postacie tej choroby?

Istnieją rzadsze, ale cięższe postacie łuszczycy, które mogą wymagać pilnej pomocy medycznej:

• Erytrodermia łuszczycowa: Prawie cała skóra staje się czerwona i łuszcząca. Dochodzi do zaburzeń regulacji temperatury ciała, mogą wystąpić dreszcze, gorączka. Może być niebezpieczna dla serca.
• Łuszczyca krostkowa:
  • Dłoni i stóp: Na zaczerwienionej skórze pojawiają się zielonkawe lub żółtawe ropne krostki (pustule), które później brązowieją i złuszczają się. Krostki są sterylne. Może być bolesna.
  • Uogólniona: Rzadki, ciężki stan. Duże, bolesne, czerwone obszary skóry pokryte są licznymi krostkami. Częsta gorączka, ogólne osłabienie. Wymaga leczenia szpitalnego.

Czy łuszczyca atakuje paznokcie?

Zmiany w paznokciach są częste, czasami mogą być jedynym objawem łuszczycy. Charakterystyczne są wgłębienia (jak naparstek krawiecki), oddzielanie się paznokcia od łożyska (onycholiza), czerwonobrązowe plamy pod paznokciem (objaw kropli oleju), pogrubienie i łamliwość paznokcia.

Co to jest łuszczycowe zapalenie stawów?

To forma zapalenia stawów związana z łuszczycą. Występuje częściej niż wcześniej sądzono – u około 15% pacjentów z łuszczycą, a zmiany radiologiczne w stawach stwierdza się nawet u 50% przypadków. Istnieje pięć głównych typów łuszczycowego zapalenia stawów, od zajęcia pojedynczych stawów po ciężkie, deformujące postacie. Wysypka skórna najczęściej (w 60% przypadków) pojawia się przed zapaleniem stawów. Zachorowalność jest podobna u obu płci, ale u mężczyzn częstsze są pewne formy, u kobiet – inne.

Z czym można pomylić łuszczycę?

Łuszczycę można czasami pomylić z innymi chorobami skóry, takimi jak wyprysk pieniążkowaty lub łojotokowy, infekcje grzybicze, łupież różowy Giberta. Dokładną diagnozę stawia lekarz.

Czy istnieją badania ułatwiające diagnozę łuszczycy?

Czasami może być konieczna biopsja skóry, posiewy (w celu wykrycia bakterii, grzybów), wymaz z gardła (przy łuszczycy kropelkowatej) lub nawet leczenie próbne.

Jakie są metody leczenia łuszczycy?

Ważne jest, aby podkreślić, że łuszczyca leczona jest epizodycznie, w celu kontrolowania objawów, a nie całkowitego wyleczenia choroby. Przed rozpoczęciem leczenia ważne jest omówienie oczekiwań i obaw pacjentki. Nie ma jednej najlepszej metody leczenia dla wszystkich – często stosuje się leczenie skojarzone.

• Leczenie miejscowe: Emolienty (kremy zmiękczające) mogą złagodzić łagodną łuszczycę. Aktywne środki to: miejscowe steroidy (do krótkotrwałego stosowania), analogi witaminy D, tazaroten, preparaty dziegciowe, ditranol.
• Fototerapia (leczenie światłem): Korzystna przy rozległej łuszczycy. Stosuje się wąskopasmowe UVB lub PUVA (psoralen z UVA). Leczenie musi być prowadzone pod nadzorem specjalistów ze względu na możliwe skutki uboczne (oparzenia, w dłuższej perspektywie – ryzyko raka skóry, zwłaszcza przy PUVA).
• Leczenie systemowe: Stosowane do kontrolowania ciężkich postaci łuszczycy. Mogą to być metotreksat, cyklosporyna, acytretyna i inne. Wymagana jest stała opieka lekarska ze względu na możliwe działania niepożądane.
• Leki biologiczne: Leki nowszej generacji, działające specyficznie na określone ogniwa układu odpornościowego (np. etanercept, infliksymab). Stosowane w najcięższych przypadkach, w formie zastrzyków. Mogą być bardzo skuteczne, ale są drogie, a ich długoterminowe skutki uboczne są nadal badane.
• Leczenie szpitalne: Czasami konieczne przy ciężkich postaciach łuszczycy (erytrodermicznej, uogólnionej krostkowej).

Kiedy należy zgłosić się do specjalisty?

Większość pacjentek może być leczona w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Jednak skierowanie do specjalisty (dermatologa) jest potrzebne, jeśli:

• Łuszczyca ma postać uogólnioną krostkową lub erytrodermiczną.
• Stan jest ostry, niestabilny, zmiany są rozległe, a objawy uciążliwe.
• Choroba powoduje poważne problemy społeczne lub psychologiczne (bezsenność, izolacja społeczna).
• Zmiany występują w wrażliwych miejscach (twarz, dłonie, stopy, narządy płciowe).
• Choroba utrudnia pracę lub naukę.
• Konieczna jest ocena i leczenie łuszczycowego zapalenia stawów.
• Standardowe leczenie nie pomaga lub istnieją wątpliwości co do diagnozy.

Czy istnieje wsparcie psychologiczne, które może pomóc?

Tak. Łuszczyca może powodować duży stres, a stres często pogarsza samą chorobę. Ważna jest empatyczna komunikacja, umożliwienie pacjentce wyrażenia swoich uczuć. Coraz więcej danych wskazuje, że bardziej specyficzna pomoc psychologiczna, na przykład terapia poznawczo-behawioralna (CBT), może być bardzo skuteczna. CBT pomaga zmieniać negatywne wzorce myślenia i zachowania związane z chorobą, zmniejsza lęk i poprawia odpowiedź na leczenie fizyczne. Ważne jest również zwalczanie stygmatyzacji, której często doświadczają osoby chore.

Kilka ważnych pytań i odpowiedzi

• Czy łuszczyca ma związek ze zmianami hormonalnymi? Chociaż niektóre kobiety zauważają zmiany podczas miesiączki lub ciąży (najczęściej poprawa w czasie ciąży), nie ma jednoznacznych dowodów na bezpośredni wpływ hormonów ani na korzyści z leczenia hormonalnego.
• Czy powinnam kupić urządzenie do naświetlania w domu? Nie. Leczenie promieniami UV musi być ściśle kontrolowane przez specjalistów ze względu na ryzyko raka skóry.
• Miałam epizod łuszczycy kropelkowatej. Czy może rozwinąć się u mnie łuszczyca plackowata? Prawdopodobieństwo jest większe niż u osób, które nigdy nie chorowały na łuszczycę kropelkowatą, ale dokładne przewidywanie jest trudne.
• Czy muszę leczyć wszystkie obszary dotknięte łuszczycą? To Twoja decyzja. Wiele osób aktywnie leczy tylko widoczne miejsca, a w innych stosuje emolienty w celu złagodzenia objawów. Zawsze zaleca się stosowanie emolientów.