Samodzielne dziecko: jak wspierać jego rozwój?

Krzątasz się w kuchni? Niekończące się domowe obowiązki… Nagle мелькает myśl – gdzie podział się maluch, dlaczego tak ucichł? Czy coś mu się stało? Okazuje się, że zupełnie niepotrzebnie się martwisz. Twój szkrab najspokojniej w świecie bawi się, gaworząc sam do siebie w tylko jemu zrozumiałym języku. Niech tak będzie! Właśnie w tym momencie kształtuje się jego samodzielność.

Pani Anna, mama dwójki dzieci, dzieli się swoim doświadczeniem: „Tomek był naszym pierwszym dzieckiem. Razem z mężem byliśmy bardzo troskliwymi rodzicami: ani na chwilę nie zostawialiśmy naszego malucha bez opieki. Tak naprawdę postępowaliśmy tak nie z konieczności, a raczej dlatego, że cały czas chcieliśmy być razem z synem. Czytałam mu książeczki, rozmawialiśmy przez dziecięcy telefon, budowaliśmy zamki z klocków i bawiliśmy się w chowanego. Gdy urodziła się córeczka, całe nasze wychowanie jakby stanęło na głowie. Naprawdę bardzo kochamy nasze dzieci, poświęcamy im, wydaje się, nie mniej uwagi, jednak zauważamy, że nasza roczna córeczka często chce pobyć sama: potrafi przez całe pół godziny grzebać się w kąciku, nie wymagając żadnej uwagi. Spokojnie ogląda grubą, składaną książeczkę, wpatrując się uważnie w każdy obrazek i małym paluszkiem wodząc po grubych literach. Może to kwestia bardzo różnych charakterów dzieci? Jedno – spokojne, łagodne, powiedziałabym, powolne, a drugie – wręcz przeciwnie: niestałe, ruchliwe, niepotrafiące usiedzieć w miejscu”. W rozwoju samodzielności dziecka bez wątpienia duże znaczenie ma również to, którym jest dzieckiem w rodzinie.

Pierwsze kroki ku samodzielności – co mówią psycholodzy?

Według psychologów, ucząc się być samodzielnym, maluch gromadzi doświadczenie na przyszłość – rozwija zaufanie do własnych sił. Bawiąc się sam, uczy się koncentracji. Postrzega siebie jako odrębną, niezależną od mamy i taty osobę, zdolną do samodzielnego myślenia i podejmowania decyzji. W ten sposób stopniowo kształtuje się jego osobowość.

Rola rodzica we wspieraniu samodzielności – bądź blisko, ale nie wyręczaj

Dla rodziców samodzielność dziecka to wielkie błogosławieństwo: mama w końcu może dokończyć rozpoczęte prace lub po prostu chwilę odpocząć, tata – spokojnie przeczytać wiadomości. Ale nie myśl, że obsypując dziecko kolorowymi zabawkami lub sadzając je przed migoczącym ekranem telewizora, rozwijasz jego samodzielność. Przedmioty nie mogą stać się najlepszymi przyjaciółmi dziecka. Pozwól dziecku bawić się, a sama bądź gdzieś w pobliżu. Niech maluch czuje się bezpieczny i jednocześnie cieszy się swobodą. Bawiąc się z dzieckiem, staraj się nie tłumić jego inicjatywy, bądź obok i razem – w „cieniu” dziecka. Pozwól mu samemu wybrać zabawkę i postępować z nią tak, jak najbardziej lubi. Nadmiernie emocjonalna mama, która pierwsza spieszy budować zamek czy nacisnąć pedał samochodzika, po prostu przeszkadza maluchowi w zabawie. Pamiętaj, że zupełnie nie warto się martwić, a tym bardziej wtrącać w świat malucha, gdy on najspokojniej w świecie siedzi w kącie. Dziecko – mały człowiek – tworzy swój WIELKI świat.

Gdy maluch protestuje – cierpliwe oswajanie z samotnością

Jeżeli maluch zaczyna płakać, gdy tylko mama zniknie mu z oczu, oznacza to, że naprawdę jeszcze nie potrafi być sam. Trzeba będzie cierpliwie i konsekwentnie uczyć go samodzielności. Pani Kasia, mama rocznej Darii, opowiada: „Bardzo się męczyłam z moją małą. Daria ma roczek. Ona NICZEGO nie pozwala mi robić: ciągle drepcze za mną, marudzi, domaga się uwagi. Krótko mówiąc, cały czas plącze się pod nogami. Pewnego dnia zebrałam wszystkie ulubione zabawki Darii i włożyłam je do dużego pudła. Dlaczego? Ano po to, żeby te zabawki dziecku się nie znudziły! «Specjalne» pudło otwierałam tylko wtedy, gdy chciałam, żeby córeczka pobyła sama, a ja mogłabym spokojnie ugotować obiad lub po prostu chwilę odetchnąć”. Pamiętaj, że zostawiając dziecko na chwilę samo, naprawdę go nie karzesz. Przeciwnie – pozwalasz mu być ciekawskim i niezależnym.

Praktyczne wskazówki: Jak krok po kroku uczyć dziecko samodzielności?

1. Stopniowe oddalanie się: Poczekaj, aż dziecko zajmie się zabawą, a następnie spokojnie mu wyjaśnij, że masz pilne zajęcia. Po prostu oddal się od malucha o kilka kroków i zaraz wróć. Powtarzaj te „manewry” przez kilka dni: dziecko zrozumie, że nigdzie nie znikasz, jesteś w pobliżu. Maluch poczuje się bezpieczny i nie będzie miał powodu do niepokoju: przecież mama zawsze wraca. Wkrótce po prostu przestanie reagować na „zniknięcie” mamy i najspokojniej w świecie będzie się bawić. Ty będziesz mogła przez 10-15 minut zająć się swoimi sprawami, a on – swoimi.
2. Poczucie bliskości: Pamiętaj – córeczka czy synek zawsze musi wiedzieć, że jego mama jest gdzieś niedaleko. Obserwuj, czy maluch często podnosząc główkę, szuka wzrokiem mamy. Jeśli jesteś w sąsiednim pokoju, od czasu do czasu podejdź do malucha i pogłaskaj go po główce. To najpiękniejsze słowa wypowiedziane w ciszy: „Dziecko, jestem tuż obok, bardzo Cię kocham”.
3. Bezpieczna przestrzeń: Jeśli możesz, urządź osobny pokój dziecięcy lub przynajmniej wydziel część pokoju. Usuń niepotrzebne i niebezpieczne przedmioty – niech pozostanie bezpieczne i przestronne terytorium zabaw dziecka.
4. Uwaga na pierworodnego: Szczególnie troszcz się o pierwsze dziecko. Nadmierna uwaga i opieka rodziców hamują rozwój samodzielności dziecka. Oczywiście, gdy w rodzinie rodzi się drugie dziecko, uwaga poświęcana starszemu maleje – zostaje podzielona na pół. Pojawienie się brata lub siostry tworzy towarzystwo dwójki dzieci.
5. Indywidualne podejście: Pamiętaj jednak, że każde dziecko to indywidualność. Dlatego przynajmniej od czasu do czasu postaraj się, aby dzieci pobyły osobno: znajdź dla każdego zajęcia, które je interesują. Dzieci po prostu trochę odpoczną od siebie, a potem chętniej będą ze sobą przebywać.

Wspieranie samodzielności to proces, który wymaga cierpliwości i zrozumienia, ale jego owoce – pewne siebie i zaradne dziecko – są bezcenne.