Egzema potnicowa: Swędzące pęcherzyki? Jak sobie radzić?

Egzema potnicowa, czasami nazywana wypryskiem potnicowym (pomfoliks), to specyficzny rodzaj egzemy, który najczęściej pojawia się na dłoniach i stopach. Wyobraź sobie: skóra zaczyna intensywnie swędzieć, odczuwasz pieczenie lub mrowienie, a potem nagle pojawiają się maleńkie, wodniste pęcherzyki. Mogą one łączyć się w większe, sączyć, a czasami, niestety, również ulegać zakażeniu. Ta dolegliwość skórna może dotknąć osoby w każdym wieku, jednak częściej nęka dorosłych do 40. roku życia, zwłaszcza kobiety. Czasami egzema potnicowa może występować razem z innymi typami egzemy w innych miejscach ciała.

Czym jest egzema potnicowa i jak ją rozpoznać?

Na początku skóra staje się niezwykle wrażliwa – mocno swędzi, może pojawić się uczucie pieczenia lub mrowienia. Następnie nagle pojawiają się grupy małych pęcherzyków (zwanych wezykulami), szczególnie po bokach palców, na dłoniach lub podeszwach stóp. Te pęcherzyki mogą rosnąć i sączyć. Jeśli skóra ulegnie zakażeniu, zauważysz stan zapalny, zaczerwienienie, obrzęk, ból, a nawet krostki ropne. Gdy ostra faza minie, skóra często zaczyna się łuszczyć, może stać się sucha, zaczerwieniona lub ciemniejsza niż otaczająca ją skóra, mogą pojawić się bolesne pęknięcia. Czasami egzema potnicowa atakuje również skórę wokół paznokci, powodując obrzęk.

Dlaczego się pojawia: czy winny jest tylko stres?

Dokładne przyczyny egzemy potnicowej, niestety, nie są w pełni jasne. Uważa się jednak, że pewne czynniki mogą ją prowokować lub pogarszać stan. Wśród nich:

• Stres: Tak, nasz stan emocjonalny naprawdę może wpływać na skórę.
• Wrażliwość na metale: Nikiel (często znajdujący się w biżuterii, klamrach pasków), kobalt czy chrom mogą być winowajcami.
• Upał i pocenie się: Latem lub podczas intensywnego wysiłku fizycznego problem może się nasilać.
• Genetyka i inne formy egzemy: Około połowa osób cierpiących na egzemę potnicową choruje również na atopowe zapalenie skóry lub ma członków rodziny cierpiących na tę chorobę.
• Infekcje grzybicze: Czasami ta forma egzemy może współistnieć z grzybiczą infekcją dłoni lub stóp, dlatego ważne jest, aby to sprawdzić.
• Kontaktowe zapalenie skóry: Nasze dłonie i stopy nieustannie stykają się z różnymi substancjami. Mogą to być substancje drażniące (mydło, detergenty, rozpuszczalniki, chemikalia) lub alergeny (guma, nikiel, barwniki w skórzanych butach). Co ciekawe, wrażliwość na określoną substancję może pojawić się nagle, nawet jeśli przez wiele lat nie powodowała żadnych problemów. Egzema potnicowa może wystąpić jako jednorazowy epizod, jednak u większości osób jest to stan przewlekły, mający tendencję do nawrotów, a zaostrzenia zwykle trwają 2-3 tygodnie. To nie tylko problem kosmetyczny – może znacznie utrudnić codzienne czynności, a nawet wpłynąć na pracę.

Jak ukoić skórę: ABC leczenia

Najważniejsza zasada – jeśli podejrzewasz egzemę potnicową, skontaktuj się z lekarzem lub dermatologiem. Tylko specjalista może dokładnie postawić diagnozę i przepisać najodpowiedniejsze leczenie. Niemniej jednak, istnieje kilka ogólnych zasad:

• Unikaj czynników drażniących: Jeśli zauważyłaś, co pogarsza stan (np. określone metale, chemikalia), staraj się ich unikać.
• Emolienty – Twoi przyjaciele: To medyczne nawilżacze, które są środkiem pierwszego wyboru. Należy ich używać stale – zarówno do nawilżania skóry, jak i do mycia zamiast zwykłego mydła. Noś małe opakowanie ze sobą!
• Specjalne kąpiele: Jeśli skóra sączy, pojawiają się pęcherze lub strupy, lekarz może zalecić kąpiele w nadmanganianie potasu. Jest to środek wyłącznie do użytku zewnętrznego, pomagający ukoić i osuszyć skórę. Zwykle zaleca się je przez kilka dni podczas zaostrzenia. Zawsze postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty.
• Miejscowe sterydy: Lekarz może przepisać maści lub kremy na receptę ze sterydami. Zmniejszają one stan zapalny i pomagają goić pęknięcia. Skóra dłoni jest grubsza, dlatego dorosłym często przepisuje się silniejsze preparaty. Stosuje się je w krótkich kuracjach (np. 2 tygodnie). Ważne jest, aby wiedzieć, że sterydy mogą wysuszać skórę, dlatego jednocześnie konieczne jest obfite stosowanie emolientów.
• Antybiotyki: Jeśli skóra staje się bolesna, sączy, pojawiają się żółte strupy, może to być oznaką infekcji bakteryjnej. W takim przypadku lekarz przepisze kurację antybiotykami doustnymi.

Kiedy udać się do dermatologa: poważniejsza pomoc

Jeśli egzema potnicowa jest ciężka, często nawraca lub standardowe leczenie nie pomaga, konieczna jest konsultacja dermatologiczna. Mogą być potrzebne dodatkowe badania, na przykład testy płatkowe w celu wykrycia alergii. W cięższych przypadkach przepisuje się specyficzne leczenie:

• Leki immunosupresyjne: Czasami przepisuje się krótką kurację tymi lekami.
• Alitretynoina (np. Toctino): Jest to lek doustny przeznaczony dla dorosłych cierpiących na ciężką przewlekłą egzemę rąk (w tym potnicową), która nie poddaje się leczeniu silnymi miejscowymi sterydami. Lek ten działa poprzez zmniejszenie stanu zapalnego i tłumienie odpowiedzi układu odpornościowego. Leczenie trwa 12-24 tygodnie. Bardzo ważne: ten lek mogą przepisywać tylko dermatolodzy z doświadczeniem. Jest on bezwzględnie przeciwwskazany w ciąży i przez miesiąc po zakończeniu leczenia ze względu na wysokie ryzyko wad wrodzonych. Konieczna jest skuteczna antykoncepcja i regularne testy ciążowe. Nie można również karmić piersią podczas stosowania tego leku i przez miesiąc po jego zakończeniu.
• Fototerapia (UVB lub PUVA): Jest to leczenie promieniami ultrafioletowymi przy użyciu specjalnej kabiny świetlnej na dłonie i/lub stopy. Zabiegi wykonuje się na oddziale dermatologicznym.
• Sterydy doustne: W przypadku bardzo ciężkich zaostrzeń lekarz może przepisać krótką kurację sterydami doustnymi.

Praktyczne porady na co dzień: jak sobie pomóc?

Oprócz leczenia przepisanego przez lekarza, możesz sobie pomóc również w codziennych czynnościach:

• Myj się letnią wodą – gorąca lub bardzo zimna woda może podrażniać skórę. Zamiast mydła używaj emolientu.
• Staraj się unikać bezpośredniego kontaktu z domowymi detergentami i środkami czyszczącymi. Wykonując prace domowe, pod gumowymi lub plastikowymi rękawiczkami zawsze noś cienkie, 100% bawełniane rękawiczki. Jeśli to możliwe, podczas zaostrzenia poproś bliskich o pomoc.
• Jeśli świąd utrudnia sen, lekarz może zalecić wieczorem lek przeciwhistaminowy o działaniu uspokajającym.
• Duże, napięte pęcherze można bardzo ostrożnie przekłuć sterylną igłą (tylko mały otwór, aby płyn mógł wypłynąć). Najważniejsze – w żadnym wypadku nie zrywaj „daszku” pęcherza, ponieważ ta ochronna skórka chroni przed infekcją i wspomaga gojenie.
• Wybieraj skarpetki, rajstopy i rękawiczki z naturalnych materiałów – bawełny, bambusa lub jedwabiu. Materiały syntetyczne, na przykład nylon, gorzej wchłaniają wilgoć i nie pozwalają skórze oddychać.
• Uszkodzoną skórę można chronić bandażując ją lub nosząc bawełniane, bambusowe lub jedwabne rękawiczki/skarpetki. To nie tylko łagodzi, ale także pomaga lepiej wchłaniać kremy. W sprawie specjalnych opatrunków (np. opatrunków pastowych, mokrych opatrunków) skonsultuj się z lekarzem. Sączące pęcherze należy przykrywać nieprzywierającym opatrunkiem.
• Jeśli po pęcherzach pojawiają się bolesne pęknięcia, lekarz może zalecić specjalną taśmę impregnowaną sterydami lub opatrunek hydrokoloidowy (np. cienki Duoderm). Przed użyciem takich opatrunków na skórze leczonej miejscowymi sterydami konieczna jest konsultacja z lekarzem, ponieważ może to nasilić działanie sterydów.
• Obuwie powinno być suche i przewiewne. Unikaj plastikowych, gumowych lub innych butów, które sprzyjają poceniu się. Lepiej wybierać lekkie buty z bawełnianą wyściółką.

Pamiętaj, egzema potnicowa to stan, który można kontrolować. Najważniejsza jest cierpliwość, odpowiednia pielęgnacja i współpraca z lekarzem. Bądźcie zdrowe i piękne!