Trądzik: najczęstsze pytania i odpowiedzi ekspertów

Trądzik to choroba czynnościowa jednostki włosowo-łojowej, objawiająca się zmianami zapalnymi i niezapalnymi. Te ostatnie nazywamy zaskórnikami. Najczęstszą postacią jest trądzik pospolity (acne vulgaris), ale istnieją też inne typy, np. wywołane działaniem niektórych substancji oleistych czy węglowodorów. Zawsze wiąże się on z ilościowo zwiększonym wydzielaniem łoju. Zaskórniki (otwarte – wągry, i zamknięte – prosaki) są wynikiem nieprawidłowego rogowacenia w obrębie ujścia mieszka włosowo-łojowego, zaburzonego złuszczania oraz retencji łoju i mas rogowych. Stan zapalny, rozwijający się głównie wskutek namnażania bakterii Propionibacterium acnes w wypełnionym łojem zaskórniku, objawia się grudkami, krostami, guzkami, a czasem dużymi zbiornikami ropy. Po ustąpieniu stanu zapalnego mogą pozostać różnego rodzaju blizny i torbiele naskórkowe. Trądzik najczęściej pojawia się na twarzy, plecach, klatce piersiowej i ramionach – tam, gdzie jest najwięcej jednostek włosowo-łojowych.

Jak długo trwa trądzik i czy to tylko problem nastolatków?

To kluczowe pytanie dla osób cierpiących na trądzik, ale niestety nie ma na nie jednoznacznej odpowiedzi. Większość przypadków trądziku utrzymuje się przynajmniej przez kilka lat. I nie, trądzik to nie tylko choroba nastolatków. Choć często zaczyna się między 12. a 14. rokiem życia, osiągając szczyt u dziewcząt około 16-17 lat, a u chłopców 17-19 lat, zdecydowanie utrzymuje się do lat 20. i później. U niektórych osób rozwija się dopiero po okresie dojrzewania i bywa trudniejszy w leczeniu. Około 15% kobiet po czterdziestce nadal ma problemy z trądzikiem. Istnieje również, choć znacznie rzadsza, forma trądziku niemowlęcego, pojawiająca się krótko po urodzeniu, prawdopodobnie w wyniku działania androgenów matki.

Czym różni się trądzik od trądziku różowatego i zapalenia okołoustnego?

Trądzik różowaty nie ma nic wspólnego z trądzikiem pospolitym: nie jest skupiony wokół mieszków włosowo-łojowych, nie wiąże się ze zwiększoną produkcją łoju ani z P. acnes. Objawia się grudkami i sterylnymi krostami na podłożu rumieniowym z teleangiektazjami (rozszerzonymi naczynkami). Częsty jest rumień twarzy. Nie występują zaskórniki. Zmiany lokalizują się na wypukłych częściach czoła, policzkach, nosie i brodzie. Z czasem może pojawić się obrzęk twarzy i problemy oczne. Leczenie obejmuje m.in. metronidazol miejscowo i tetracykliny doustnie.

Zapalenie okołoustne to również odrębna jednostka chorobowa. Najczęściej dotyka młode kobiety. Wysypka składa się z drobnych grudek i krostek, zwykle na zaczerwienionym tle, typowo wokół ust, czasem na powiekach i wokół brwi. Brak zaskórników i wpływu P. acnes. Większość przypadków wiąże się ze stosowaniem miejscowych sterydów na twarz. Leczenie często obejmuje doustne tetracykliny.

Czy trądzik wynika tylko z przetłuszczającej się skóry?

Choć trądzik występuje u osób ze wzmożonym wydzielaniem łojowym, sama warstwa łoju na powierzchni skóry nie wywołuje trądziku. Paradoksalnie, mieszki włosowo-łojowe, w których tworzą się zaskórniki, stopniowo się zatykają i przestają wydzielać łój na powierzchnię. Głównym motorem produkcji łoju są hormony androgenowe (ich poziom niekoniecznie musi być podwyższony). W trądziku mieszek włosowo-łojowy jest bardziej wrażliwy na prawidłowe stężenia krążących androgenów i produkuje więcej łoju. Zablokowanie przewodów i zwiększona ilość łoju stwarzają idealne warunki dla rozwoju bakterii P. acnes, co prowadzi do zapalenia.

 

 Czy dieta naprawdę wpływa na trądzik?

Opinie na ten temat są podzielone. Choć dawniej sądzono, że dieta, zwłaszcza niektóre tłuszcze i czekolada, ma kluczowy wpływ na trądzik, i wielu pacjentów nadal w to wierzy, nie ma wiarygodnych dowodów naukowych na to, by spożycie węglowodanów, lipidów czy jakiekolwiek inne specyficzne nawyki żywieniowe miały ogólnie istotne znaczenie w rozwoju trądziku u większości osób. Oczywiście, zdrowa, zbilansowana dieta jest zawsze korzystna dla ogólnego stanu skóry.

Jakie są rodzaje zmian trądzikowych?

Pierwotną zmianą jest mikrozaskórnik. Zaskórniki mogą być zamknięte (białe główki – prosaki) lub otwarte (czarne główki – wągry). Ciemny kolor wągrów nie ma nic wspólnego z brudem – odpowiada za niego melanina (barwnik skóry). Zmiany zapalne to grudki (powstające, gdy zatkany przewód pęka, a łój dostaje się do otaczających tkanek) lub krosty (tworzące się w wyniku infekcji wewnątrz przewodu). Głębsze zmiany, takie jak guzki i tzw. „cysty” (w rzeczywistości są to często zlewające się guzki tworzące zbiorniki ropy), mogą prowadzić do powstawania blizn.

Jak długo powinno trwać leczenie i czy bakterie stają się oporne?

Czas leczenia jest bardzo indywidualny. W przypadku doustnej izotretynoiny kuracja trwa zwykle 4-6 miesięcy i często nie wymaga dalszego leczenia. Przy leczeniu miejscowym pacjent sam decyduje o jego zakończeniu, a w razie nawrotu kontynuuje. Doustne antybiotyki stosuje się obecnie krócej niż dawniej, a stan pacjenta powinien być ponownie oceniony najpóźniej po 6 miesiącach. Problem oporności bakterii P. acnes na antybiotyki istnieje, ale można mu przeciwdziałać, np. stosując jednocześnie nadtlenek benzoilu. Niektóre miejscowe antybiotyki zawierają cynk, który również może pomagać w zwalczaniu oporności.

Należy zachować ostrożność przy długotrwałym stosowaniu niektórych leków hormonalnych (np. kocyprindiol, znany jako Dianette – w wielu krajach jego stosowanie jest ograniczane ze względu na ryzyko powikłań) czy minocykliny (ryzyko problemów z wątrobą i pigmentacją). Zawsze należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza.

Jakie specjalistyczne metody leczenia trądziku i blizn są dostępne?

Leczenie cięższych postaci trądziku i jego powikłań często wymaga interwencji dermatologa. Do metod dostępnych w gabinetach specjalistycznych należą m.in.: doustna izotretynoina (leczenie prowadzone pod ścisłym nadzorem lekarza), silniejsze antybiotyki, iniekcje sterydów w pojedyncze zmiany zapalne, elektrokoagulacja dużych zaskórników, a także zabiegi niwelujące blizny: laseroterapia (np. laser frakcyjny CO2), peelingi chemiczne, dermabrazja czy wypełniacze. Wybór metody zależy od rodzaju i nasilenia problemu.

Czy trądzik inaczej przebiega u osób z ciemną karnacją?

Tak, u osób z ciemną skórą komponent zapalny może być mniej widoczny, ale bardzo charakterystyczne są przebarwienia pozapalne (ciemne plamy). Częściej też dochodzi do powstawania blizn keloidowych. Należy również pamiętać, że niektóre kosmetyki do pielęgnacji włosów mogą wywoływać trądzik na czole i skroniach. Z powodu ryzyka przebarwień i keloidów, trądzik u osób z ciemną karnacją powinien być leczony bardziej intensywnie.

Co robić, gdy trądzik nasila się przed miesiączką?

Trądzik może pojawiać się i znikać wraz z cyklem menstruacyjnym. Warto skonsultować się z lekarzem w sprawie możliwości zastosowania leczenia hormonalnego, które może pomóc uregulować ten problem.

Czy tabletki z witaminą A pomogą na trądzik?

Retinoidy (stosowane w leczeniu trądziku) są pochodnymi witaminy A, ale przyjmowanie samej witaminy A w tabletkach nie jest zalecane i może być toksyczne, zwłaszcza dla wątroby. Jest to szczególnie ważne u dzieci i kobiet w ciąży. Niewielkie dawki witaminy A były badane, ale nie wykazano ich przekonującej skuteczności w leczeniu trądziku.