Udar słoneczny: jak chronić siebie i bliskich?
Lato to czas radości, ale i potencjalnych zagrożeń. Udar słoneczny i cieplny mogą być niebezpieczne, zwłaszcza dla dzieci i osób starszych. Poznaj zasady profilaktyki, rozpoznawania objawów i udzielania pierwszej pomocy, by cieszyć się latem bezpiecznie.
- Udar słoneczny i cieplny to poważne zagrożenia, szczególnie dla dzieci, osób starszych i przewlekle chorych.
- Kluczowe w profilaktyce jest unikanie przegrzania: picie dużej ilości płynów, noszenie jasnych, przewiewnych ubrań i nakrycia głowy oraz robienie przerw w najgorętszej porze dnia.
- Szybka i prawidłowo udzielona pierwsza pomoc przy udarze (przeniesienie w cień, chłodzenie ciała, odpowiednia pozycja) jest niezwykle ważna i może uratować życie.
- Dzieci wymagają szczególnej ochrony przed słońcem; ich skóra jest bardzo wrażliwa na oparzenia, dlatego niezbędne są kremy z wysokim filtrem i ograniczanie ekspozycji na słońce.
Lato to czas radości, słońca i wypoczynku na świeżym powietrzu. Jednak wysokie temperatury i intensywne nasłonecznienie niosą ze sobą również pewne zagrożenia. Choć coraz częściej słuchamy rad specjalistów, by w upalne dni nie przesadzać z opalaniem, a moda akceptuje naturalny odcień skóry, wciąż wiele osób ryzykuje. Udar słoneczny i cieplny to poważne stany, które mogą mieć groźne konsekwencje. Jak im zapobiegać i co robić, gdy już do nich dojdzie?
Przegrzanie – kogo dotyczy największe ryzyko?
Typowy udar cieplny, gdy temperatura ciała przekracza 40,5°C, w 10-20% przypadków kończy się śmiercią. Na szczęście w Polsce, gdzie upały rzadko bywają tak ekstremalne, sytuacje te nie są częste. Niemniej jednak, udar słoneczny czy cieplny może prowadzić do znacznych uszkodzeń różnych narządów.
Szczególnie narażone na przegrzanie są:
- osoby cierpiące na ciężkie choroby przewlekłe,
- osoby wyczerpane chorobą,
- dzieci i osoby starsze,
- osoby gorączkujące z powodu chorób zakaźnych, zwłaszcza jeśli długo przebywają w gorącym otoczeniu,
- osoby otyłe oraz te z zaburzeniami tarczycy.
Pierwsze objawy udaru – nie lekceważ sygnałów!
Wczesne rozpoznanie objawów jest kluczowe. Zwróć uwagę na:
- zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego: osłabienie orientacji, zawroty głowy, splątanie, a nawet drgawki,
- objawy ze strony układu krążenia: przyspieszone tętno i oddech, wzrost siły skurczu serca,
- utratę przytomności lub jej zaburzenia – ospałość, apatia,
- nudności i wymioty. Dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia krzepnięcia krwi, równowagi elektrolitowej (potasu, sodu, wapnia) oraz zmiany pH krwi.
Jak unikać udaru? Profilaktyka w upalne dni
Udar cieplny może wystąpić nie tylko na skutek bezpośredniego działania słońca – ryzykowne jest również przebywanie w bardzo gorącym, dusznym pomieszczeniu, nawet w szpitalnej sali! W mieście łatwiej znaleźć schronienie, na plaży również możemy o siebie zadbać. Co jednak z rolnikiem w pełni prac polowych podczas żniw czy sianokosów?
Doświadczenia z krajów o gorącym klimacie są proste: w południe, gdy słońce praży najmocniej, wszyscy szukają cienia i schronienia w pomieszczeniach. Rolnik powinien zaplanować 2-3 godzinną przerwę obiadową i odłożyć pracę na chłodniejsze pory dnia. Niezwykle ważne jest picie dużej ilości płynów – zarówno przed wyjściem na słońce, jak i w trakcie przebywania w gorącym otoczeniu.
Gdy temperatura ciała rośnie, organizm stara się oddać nadmiar energii. Unikaj grubych ubrań, wybieraj jasne, przewiewne tkaniny. Koniecznie noś nakrycie głowy. Najskuteczniejszym sposobem na zmniejszenie wpływu gorąca jest zmiana otoczenia i szukanie chłodniejszych miejsc.
Pierwsza pomoc przy udarze – liczy się każda minuta
Jeśli ktoś poczuje się źle i podejrzewasz udar:
- Natychmiast przenieś osobę w chłodne, zacienione miejsce.
- Połóż ją na plecach, z nogami lekko uniesionymi (podłóż poduszkę lub zwinięte ubrania) – to poprawia krążenie krwi w mózgu i sercu.
- Rozbierz poszkodowanego i zacznij chłodzić ciało. Leki przeciwgorączkowe nie są w tym przypadku potrzebne.
- Pomocne będą: wilgotne prześcieradło, wentylator, okłady z lodu (lub zimne kompresy) na kark, głowę, pod pachami i w pachwinach.
- Nacieranie alkoholem nie jest zalecane, ponieważ może podnieść temperaturę skóry. Lepiej stosować lód lub zanurzyć osobę w chłodnej wodzie, np. w wannie.
- Jeśli te środki nie pomagają, a stan poszkodowanego się nie poprawia, natychmiast wezwij pomoc medyczną. Gdy chory nie jest w stanie pić, konieczne może być podanie płynów dożylnie.
Dzieci i słońce – szczególna troska i ochrona
Skóra dziecka jest znacznie cieńsza, jaśniejsza i delikatniejsza, a przez to bardziej wrażliwa na promienie słoneczne. Dziecko, bawiąc się na słońcu, budując zamki z piasku czy ganiając za piłką, często nie czuje, jak jego skóra zamienia się w bolesne oparzenie. Wieczorem może pojawić się złe samopoczucie i gorączka.
Jeśli dziecko doznało oparzenia słonecznego:
- Natychmiast umieść je pod chłodnym prysznicem lub polej chłodną wodą.
- Oparzone miejsca posmaruj specjalnym kremem po opalaniu, kremem dla dzieci lub, w ostateczności, kefirem.
- Pozwól dziecku spać nago, przykrytemu jedynie lekkim prześcieradłem.
Przez kolejne 2-3 dni unikajcie słońca. Dziecko powinno zostać w domu lub bawić się wyłącznie w cieniu. Koniecznie kup krem z wysokim filtrem przeciwsłonecznym, ponieważ nowa skóra jest bardzo wrażliwa. Wybierając się na plażę, posmaruj dziecko kremem na godzinę lub półtorej przed wyjściem.
Jeśli na ciele dziecka znajdują się znamiona barwnikowe (pieprzyki), należy je szczególnie chronić, zakrywając ubraniem. Nawet wtedy dziecko powinno przebywać na słońcu jak najkrócej, ponieważ słońce może prowokować rozwój nowotworów skóry.
